7 κοινά τρόφιμα που αλλάζουν εντελώς τη δράση των φαρμάκων μας – Τα φαγητά που «χακάρουν» τα χάπια μας

Το φαγητό δεν είναι απλώς καύσιμο· είναι βιοχημεία σε δράση. Μερικές φορές, μια φαινομενικά αθώα γουλιά χυμού ή ένα κομμάτι τυρί μπορεί να αλλάξει τα πάντα.

Το φαγητό μάς τρέφει, μας δίνει ενέργεια, μας στηρίζει. Όμως, σιωπηλά, μπορεί να γίνει ένας απρόβλεπτος παίκτης στη χημεία του σώματός μας, μετατρέποντας το χάπι που παίρνουμε σε ισχυρότερο, ασθενέστερο ή ακόμα και επικίνδυνο.

Στον κόσμο της φαρμακολογίας, η σχέση ανάμεσα σε διατροφή και φάρμακα μοιάζει με ένα τεράστιο, περίπλοκο παζλ· εκατομμύρια πιθανές αλληλεπιδράσεις κρύβονται πίσω από κάθε μπουκιά.

Οι επιστήμονες αρχίζουν μόλις τώρα να χαρτογραφούν αυτόν τον αχαρτογράφητο χώρο, σε μια προσπάθεια όχι μόνο να προλάβουν τις επικίνδυνες αντιδράσεις αλλά και να εκμεταλλευτούν τη δύναμη του φαγητού ώστε να κάνουν τις θεραπείες πιο αποτελεσματικές, σημειώνει εμφατικά το εκτενές και αναλυτικό άρθρο του BBC.

Ο άνδρας που πήρε viagra μαζί με ρόδι

Η υπόθεση ενός 46χρονου άνδρα στην Ταμίλνατου της Ινδίας συγκλόνισε τους γιατρούς: πήρε Viagra σε κανονική δόση, αλλά κατέληξε στα επείγοντα με επώδυνη, επίμονη στύση που δεν υποχωρούσε επί πέντε ώρες. Η αιτία δεν ήταν υπερβολική δόση ούτε κάποιο σπάνιο πρόβλημα υγείας. Ήταν ο φρέσκος χυμός ροδιού που είχε πιει λίγο πριν. Ο συνδυασμός χυμού και φαρμάκου ενίσχυσε δραματικά τη δράση της σιλδεναφίλης, της δραστικής ουσίας του Viagra, φέρνοντάς τον στο όριο της τοξικότητας.

Το «ένοχο» γκρέιπφρουτ

Δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη περίπτωση: τα ρόδια περιέχουν ισχυρές φυτοχημικές ενώσεις που παρεμβαίνουν στις ίδιες ενζυμικές οδούς με τα φάρμακα, αυξάνοντας τη συγκέντρωση τους στο αίμα πέρα από τα προβλεπόμενα επίπεδα.

Η πιο διάσημη περίπτωση τροφής που «αναστατώνει» τα φάρμακα είναι το γκρέιπφρουτ. Από τη δεκαετία του 1980, οι γιατροί γνωρίζουν ότι ο χυμός του επηρεάζει δεκάδες σκευάσματα, από στατίνες για τη χοληστερίνη έως φάρμακα για την υπέρταση, ανοσοκατασταλτικά για μεταμοσχεύσεις, αντιιικά και ανθελονοσιακά.

Ο μηχανισμός είναι σχετικά απλός: τα φλαβονοειδή και οι φουρανοκουμαρίνες που περιέχει αναστέλλουν το ένζυμο CYP3A4, υπεύθυνο για τη διάσπαση πολλών φαρμάκων στο ήπαρ και στο έντερο. Χωρίς αυτό το ένζυμο, το φάρμακο δεν αποδομείται, μένει περισσότερο στην κυκλοφορία και μπορεί να φτάσει σε τοξικά επίπεδα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, δόσεις που θεωρούνται φυσιολογικές μπορούν να γίνουν επικίνδυνες, ενώ σε άλλες η αλληλεπίδραση χρησιμοποιείται εσκεμμένα ώστε να μειωθεί η δόση του φαρμάκου και να ελαχιστοποιηθούν οι παρενέργειες.

Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται με άλλα φρούτα

Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται με άλλα φρούτα. Τα cranberries, για παράδειγμα, συνδέθηκαν με ενίσχυση της δράσης της βαρφαρίνης, ενός ευρέως χρησιμοποιούμενου αντιπηκτικού. Σε ορισμένες αναφορές ασθενείς παρουσίασαν επικίνδυνη αιμορραγική διάθεση μετά από υπερβολική κατανάλωση χυμού cranberry ή ακόμη και σάλτσας cranberry μέσα σε… γαλοπούλα.

Αν και οι πιο πρόσφατες κλινικές μελέτες έδειξαν ότι η μέτρια κατανάλωση δεν είναι επικίνδυνη, οι ειδικοί εξακολουθούν να συμβουλεύουν προσοχή. Στις ΗΠΑ, η FDA έχει αφαιρέσει την προειδοποίηση από τα επίσημα φυλλάδια της βαρφαρίνης, αλλά στη Βρετανία το NHS εξακολουθεί να συστήνει την αποφυγή του χυμού.

Οι αλληλεπιδράσεις δεν αφορούν μόνο τα φρούτα. Τα γαλακτοκομικά προϊόντα, για παράδειγμα, μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση συγκεκριμένων αντιβιοτικών, όπως της σιπροφλοξασίνης και της νορφλοξασίνης. Το ασβέστιο και οι πρωτεΐνες του γάλακτος «δεσμεύουν» τα μόρια του φαρμάκου στο έντερο, εμποδίζοντας την είσοδό του στο αίμα.

Η λύση είναι απλή: αποφυγή γαλακτοκομικών δύο έως τέσσερις ώρες πριν ή μετά τη λήψη του φαρμάκου. Ομοίως, τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες μπορούν να «παγιδεύσουν» κάποια φάρμακα στο πεπτικό σύστημα, μειώνοντας την αποτελεσματικότητά τους, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για θεραπείες που απαιτούν σταθερά επίπεδα στο αίμα.

Οι αναπάντεχες επιστημονικές ανακαλύψεις

Αλλά οι εκπλήξεις δεν σταματούν εκεί. Στη Σερβία, η ερευνήτρια Γελένα Μιλέσεβιτς μελετά το πώς η βιταμίνη D επηρεάζει τη διάσπαση φαρμάκων στον οργανισμό. Σε μια άλλη ακραία περίπτωση, στην Πορτογαλία, η Μαρία ντα Γκράσα Κάμπος παρακολούθησε έναν ασθενή που νοσηλεύτηκε με σοβαρή αναιμία και ηπατική ανεπάρκεια.

Ο ασθενής έπαιρνε φάρμακα για αρθρίτιδα, διαβήτη και υπέρταση, αλλά λίγες μέρες πριν είχε ξεκινήσει να πίνει αφέψημα αγκινάρας, πλούσιο σε βιοδραστικές ουσίες. Το αφέψημα ανέστειλε την αποδόμηση των φαρμάκων, με αποτέλεσμα να συσσωρευτούν στο αίμα σε επικίνδυνα επίπεδα. Ο ασθενής κινδύνευσε να χρειαστεί μεταμόσχευση ήπατος, αλλά τελικά ανάρρωσε.

Βότανα και άλλα

Τα βότανα, συχνά θεωρημένα «αθώα» επειδή είναι φυσικά, μπορούν να προκαλέσουν εξίσου σοβαρές επιπτώσεις. Το βαλσαμόχορτο (St. John’s Wort), δημοφιλές ως φυσικό αντικαταθλιπτικό, μειώνει την αποτελεσματικότητα αντισυλληπτικών χαπιών και ορισμένων χημειοθεραπειών, ενώ ο κουρκουμάς ενισχύει τη δράση των αντιπηκτικών και των αντιδιαβητικών φαρμάκων, αυξάνοντας τον κίνδυνο αιμορραγίας ή υπογλυκαιμίας. Παρά το ευρύ φάσμα αυτών των παρατηρήσεων, οι επιστήμονες τονίζουν ότι η ποιότητα των διαθέσιμων δεδομένων παραμένει χαμηλή και ότι απαιτούνται μεγάλες, συστηματικές μελέτες.

Ακόμη πιο περίπλοκη είναι η σχέση των τροφών με τη δοσολογία φαρμάκων όπως η βαρφαρίνη, που επηρεάζεται άμεσα από τη βιταμίνη Κ. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, πλούσια σε αυτή τη βιταμίνη, μπορούν να μειώσουν την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, γι’ αυτό οι γιατροί προσαρμόζουν τη δόση ανάλογα με τις διατροφικές συνήθειες του κάθε ασθενή.

Δεν σημαίνει ότι όσοι λαμβάνουν βαρφαρίνη πρέπει να αποφεύγουν το σπανάκι ή το λάχανο, αλλά ότι η κατανάλωσή τους πρέπει να παραμένει σταθερή, ώστε να μην προκαλούνται διακυμάνσεις στα επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα.

Ορισμένα φάρμακα επηρεάζονται ακόμη και από κοινά συστατικά της διατροφής, όπως οι τυραμίνες. Οι ασθενείς που λαμβάνουν παλαιότερα αντικαταθλιπτικά της κατηγορίας των αναστολέων ΜΑΟ πρέπει να αποφεύγουν ώριμα τυριά, καπνιστά κρέατα και ζυμωμένα τρόφιμα, καθώς η τυραμίνη μπορεί να προκαλέσει επικίνδυνες αιφνίδιες αυξήσεις της πίεσης.

Αλληλεπιδράσεις φαγητού-φαρμάκων προς όφελός μας

Ωστόσο, η έρευνα δεν περιορίζεται στην πρόληψη κινδύνων. Μια νέα γενιά επιστημόνων αναζητά τρόπους να αξιοποιήσει τις αλληλεπιδράσεις φαγητού-φαρμάκων προς όφελος των ασθενών. Στο Χάρβαρντ, ο βιολόγος Λιούις Κάντλεϊ μελετά πώς η κετογονική διατροφή, χαμηλή σε υδατάνθρακες και πλούσια σε πρωτεΐνες και λαχανικά, ενισχύει τη δράση αντικαρκινικών φαρμάκων.

Σε πειράματα με ποντίκια το 2018, φάνηκε ότι ο συνδυασμός δίαιτας και φαρμάκου βελτίωνε την ανταπόκριση στη θεραπεία. Σήμερα, οι κλινικές δοκιμές επεκτείνονται σε ανθρώπους, με στόχο να δημιουργηθούν εξατομικευμένα πρωτόκολλα που συνδυάζουν διατροφή και φαρμακευτική αγωγή.

Η πολυπλοκότητα του πεδίου είναι τεράστια. Οι ερευνητές αναπτύσσουν πλέον βάσεις δεδομένων που συγκεντρώνουν εκατομμύρια πιθανές αλληλεπιδράσεις, ώστε οι γιατροί να έχουν άμεση πρόσβαση σε αξιόπιστες πληροφορίες. Στο Ινστιτούτο IMDEA στη Μαδρίτη, μια διεθνής ομάδα βιοπληροφορικών και διατροφολόγων εργάζεται για να καταγράψει συστηματικά αυτές τις σχέσεις, διευκολύνοντας την εξατομίκευση θεραπειών.

Ο στόχος είναι σαφής: στο μέλλον, η συνταγογράφηση φαρμάκων θα συνοδεύεται από εξατομικευμένες διατροφικές οδηγίες, σχεδιασμένες όχι μόνο για να αποφεύγουν κινδύνους αλλά και για να ενισχύουν την αποτελεσματικότητα της αγωγής.

Μέχρι τότε, το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να είμαστε ενημερωμένοι. Το φαγητό δεν είναι απλώς καύσιμο· είναι βιοχημεία σε δράση. Μερικές φορές, μια φαινομενικά αθώα γουλιά χυμού ή ένα κομμάτι τυρί μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Και ίσως, τουλάχιστον για τώρα, καλό θα ήταν να κρατήσουμε το Viagra μακριά από το ρόδι.

Πηγή: www.iefimerida.gr