Ηχηρή παρέμβαση από το Άγιον Όρος για τα έργα τέχνης στην Πινακοθήκη
– Επιστολή διαμαρτυρίας στο Υπουργείο Πολιτισμού
Η πρόσφατη έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», η οποία περιλάμβανε έργα που προκαλούν και αμφισβητούν τη θεότητα και τα ιερά σύμβολα της Ορθοδοξίας, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις στην ελληνική κοινωνία. Η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, με επιστολή που απέστειλε στην Υπουργό Πολιτισμού, κυρία Λίνα Μενδώνη, εξέφρασε τη βαριά απογοήτευση και την έντονη δυσαρέσκειά της για την έκθεση αυτή, επισημαίνοντας ότι τα εκθέματα θίγουν την πίστη του ελληνικού λαού και προσβάλλουν τα ιερά και όσια της Ορθοδοξίας.
Η επιστολή, η οποία υπογράφεται από τους αντιπροσώπους των είκοσι Ιερών Μονών του Αγίου Όρους, χαρακτηρίζει τα έργα της έκθεσης «βλάσφημα» και «προκλητικά», καθώς, όπως σημειώνεται, απεικονίζουν με χλευαστικό τρόπο τη Θεοτόκο, τον Χριστό και τους Αγίους της Εκκλησίας. Η Ιερά Κοινότητα εκφράζει την έντονη ανησυχία της για το γεγονός ότι τέτοια έργα εκτίθενται σε δημόσιο πολιτιστικό ίδρυμα της ελληνικής πολιτείας και διατυπώνει την απορία της για το πώς είναι δυνατόν να προβάλλονται τέτοιες εικόνες μέσα σε έναν χώρο που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί την πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά του έθνους.
Το αίτημα της Ιεράς Κοινότητας είναι σαφές: να επανεξετάσει η Υπουργός Πολιτισμού τη διαδικασία επιλογής των εκθεμάτων και να διασφαλίσει ότι η τέχνη που προβάλλεται δεν θίγει τα θρησκευτικά συναισθήματα του ελληνικού λαού. Η τέχνη, υπογραμμίζεται, πρέπει να προκαλεί προβληματισμό και διάλογο, όχι διχασμό. Αντιδρώντας σε τέτοιες εκδηλώσεις, η Ιερά Κοινότητα θέτει υπό αμφισβήτηση τον ρόλο των δημόσιων πολιτιστικών θεσμών, όταν αυτοί δεν σέβονται τις βαθύτερες πεποιθήσεις του λαού.
Η αντίδραση αυτή από το Άγιο Όρος εγείρει ένα ευρύτερο ζήτημα: τη σχέση της τέχνης με την πίστη, τον πολιτισμό και τη δημόσια σφαίρα. Η τέχνη, ως έκφραση ελευθερίας και δημιουργικότητας, δεν είναι άμοιρη ευθυνών, ιδιαίτερα όταν αγγίζει ευαίσθητα θέματα που αφορούν την ταυτότητα και την πίστη ενός λαού. Η επιβολή των όρων της ελευθερίας της τέχνης σε βάρος της πλειοψηφίας των πολιτών είναι ένα θέμα που απαιτεί προσεκτική και υπεύθυνη αντιμετώπιση.
Το ζήτημα, λοιπόν, δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη έκθεση, αλλά και τη μεγαλύτερη συζήτηση γύρω από το ποια είναι τα όρια της ελευθερίας της τέχνης σε μια χώρα που διατηρεί έντονα τα θρησκευτικά της χαρακτηριστικά. Σε έναν κόσμο που ολοένα και περισσότερο αναγνωρίζει την ανάγκη σεβασμού των πολιτιστικών, θρησκευτικών και ηθικών αξιών, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η τέχνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο διχασμού, αλλά ως γέφυρα επικοινωνίας και κατανόησης.
Η επιστολή της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους μας καλεί να επανεκτιμήσουμε τον ρόλο του δημόσιου πολιτισμού στην Ελλάδα και τη σημασία της διατήρησης του σεβασμού προς τα ιερά σύμβολα και τις παραδόσεις της Ορθόδοξης πίστης. Οι εξελίξεις γύρω από αυτήν την υπόθεση αναδεικνύουν την ανάγκη για έναν ανοιχτό διάλογο, όπου η τέχνη και η θρησκεία δεν θα βρίσκονται σε αντίθεση, αλλά θα συνυπάρχουν με σεβασμό και κατανόηση.
Ακολουθεί η επιστολή της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους:
ΙΕΡΑ ΚΟΙΝΟΤΗΣ
ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ
ΑΘΩ
ΑΡ. ΠΡΩ. Φ. 2/7/736
13η/26η Μαρτίου 2025
Εξοχωτάτην υπουργόν Πολιτισμού κυρίαν Στυλιανήν Μενδώνη
Εις Αθήνας
Εξοχωτάτη Κυρία Υπουργέ,
Δια του παρόντος ιεροκοινοσφραγίστου ημών γράμματος προαγόμεθα όπως εκφράσωμεν την βαθυτάτην λύπην ημών δια την παρουσιασθείσαν έκθεσιν εν τη Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδος υπό τον τίτλον «η σαγήνη του αλλόκοτου». Η εν λόγω έκθεσις, η οποία λαμβάνει χώραν εν Δημοσίω Ιδρύματι της Ελληνικής Πολιτείας, περιλαμβάνει έργα διακωμωδούντα τον Χριστόν, την Θεοτόκον και τους Αγίους της πίστεως ημών.
Οθεν διερωτώμεθα πως εν τη ιερά μηνών Πατρίδι, ένθα η Ορθοδοξία αποτελεί το πνευματικόν θεμέλιον του Γένους, δύνανται να προβάλλωνται τοιαύτα βλάσφημα και προβλητικά έργα και δη υπό την αιγίδα του Κράτους.
Η Ελληνική Πολιτεία έδει όπως διαφυλλάτη τον σεβασμό των ιερών και οσιών του Ελληνικού Εθνους και ουχί να προβαίνη εις την ενθάρρυνσιν καλλιτεχνικών αποδομήσεων, αίτινες προσβάλλουν το θρησκευτικόν συναίσθημα του λαού δια της κατάφρονήσεως των θρησκευτικών ημών αξιών και παραδόσεων.
Εάν είναι δικαίωμα της τέχνης το εκφράζεσθαι ελευθέρως, αντίστοιχον καθήκον πάνων υπάρχει το τηρείν τον βασικόν κανόναν του σεβασμού προς τας θρησκευτικάς πεποιθήσεις και τας αξίας ενός λαού. «Η τέχνη πρέπει να είναι αφορμή προς συζήτησιν και προβληματισμόν, ουχί δε διχασμόν». Όταν η τέχνη καταλήγει εις την προσβολήν των πεποιθήσεων της μεταλυτέρας μερίδος ενός λαού, τότε απεμπολεί τον πραγματικόν σκοπόν αυτής και γίνεται όπλον διχασμού και απομονώσεως.
Κυρία Υπουργέ, μεταφέροντες την θλίψιν των εν Αγίω Ορει ασκουμένων Πατέρων δια το τελεσθέν, ευχόμεθα όπως μη επαναληφθούν παρόμοιαι εκδηλώσεις και επισταμένως επανεξετάζητε τον τρόπον επιλογής των εκθεμάτων, προκειμένου ίνα προστατύηται το θρησκευτικόν συναίσθημα των πολιτών και διαφυλάττηται ο σεβασμός και η αξιοπρέπεια των ιερών ημών συμβόλων.
Επί δε τούτοις, διατελούμεν μετά τιμής
Απαντες οι εν τη κοινή Συνάξει Αντιπρόσωποι και Προϊστάμενοι των είκοσιν Ιερών Μονών του Αγίου Ορους Αθω.
