Οι υγρότοποι είναι ασπίδα προστασίας περιβάλλοντος και ανθρώπου

Εκπαίδευση και βιωματικές εμπειρίες «όπλα» για να βρεθούμε πιο κοντά στους υγροτόπους και να ανακαλύψουμε ξανά την αξία τους
*Της Λεμονιάς Βασβάνη
Από την έντυπη έκδοση
“Τύπος Θεσσαλονίκης”
Να προστατέψουμε τους υγροτόπους μας για ένα κοινό μέλλον. Κάπως έτσι αποδίδεται στα ελληνικά το φετινό θέμα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Υγροτόπων που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Φεβρουαρίου.
Στη χώρα βάσει της συνθήκης Ραμσάρ, προστατεύονται δέκα υγρότοποι: Δέλτα Έβρου, οι λίμνες Ισμαρίδα και Βιστονίδα, το Πόρτο Λάγος και οι γύρω λιμνοθάλασσες, το Δέλτα και η λιμνοθάλασσα Νέστου, η τεχνητή λίμνη Κερκίνη, οι λίμνες Βόλβη και Κορώνεια, το Δέλτα των ποταμών Αξιού- Λουδία – Αλιάκμονα, ο Αμβρακικός κόλπος, η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και η λιμνοθάλασσα Κοτύχι στο Νομό Ηλείας.
Ποια είναι όμως η σημερινή τους κατάσταση;

«Πολλοί υγρότοποι τόπου μας είναι χαρακτηρισμένοι ως πρώτης προτεραιότητάς, γιατί φιλοξενούν μια ιδιαίτερη, από πλευρά ενδημητικότητας, πανίδα και χλωρίδα. Έχουν ένα πλούτο με γενετικές πληροφορίες, και είναι πολύ σημαντικοί για την διατήρηση της φυσικής φυσιολογικής κατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος του τόπου μας. Θα έλεγα πως οι υγρότοποι είναι ασπίδα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και άρα του ανθρώπου που ζει σε αυτό. Εάν αγαπάμε τον τόπο μας, όλοι αυτοί πρέπει να γίνουν κομμάτι των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων μας. Πρέπει να πλησιάζουμε αυτούς τους τόπους, να τους παρατηρούμε είτε μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία ή και από οικογενειακές δραστηριότητες. Και όλο αυτό να γίνει με στόχο να έχουμε πιο ευρεία αντίληψη της προσφοράς τους. Σου δείχνω τον ήλιο αλλά μην κοιτάς το δάχτυλα», ανέφερε σε τηλεφωνική μας συνομιλία ο Ομότιμος Καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ κ. Χαρίτων-Σαρλ Χιντήρογλου.
Κληθείς να σχολιάσει το ποια είναι η στάση μας απέναντι σε αυτό το οικοσύστημα είπε πως «δεν είμαστε καθόλου φιλικοί σε αυτούς τους τόπους. Οι περισσότεροι κάτοικοι που μένουν σε περιοχές που βρίσκονται κοντά σε υγροτόπους θα έλεγα πως έχουν μια εχθρική αντιμετώπιση. Αυτό θα μπορούσα να το δεχτώ αν συνέβαινε πριν το 1950. Αλλά με το πέρασμα των χρόνων έχει διαπιστωθεί και αναγνωριστεί η αξία των υγροτόπων. Την καταλαβαίνουμε στην συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα που γίνεται, στις εκλύσεις οξυγόνου και βιομάζας που είναι ανεκτίμητες. Υπάρχουν περιοχές του τόπου μας που η αξιόλογη διαχείριση αυτών των βιοτόπων προσφέρει πλούτο, επιβίωση, επαγγέλματα, αλιευτικές και τουριστικές δραστηριότητες και κυνήγι.
Μην ξεχνάτε πως ο άνθρωπος πάντα ήταν κυνηγός για να φάει. Και φυσικά είναι άλλο να κυνηγάς ή για μια διαδικασία άσκησης και άλλο και για να σκοτώσεις ένα πτηνό ή ένα ζώο όπως πχ το φλαμίνγκο».
Κίνητρα και βιωματική προσέγγιση
Στο τι θα μπορούσε να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση ο κ. Χιντήρογλου είπε πως «πρέπει να υπάρξει καλύτερη ενημέρωση. Και αυτό θα επιτευχθεί μέσα από την διαδικασία της εκπαίδευσης. Όλα έγιναν ψιλά γράμματα και δεν ενδιαφέρεται ο κόσμος. Για να ενδιαφερθεί πρέπει να υπάρχουν κίνητρα. Και πρέπει να υπάρχει ενημέρωση, βιωματική προσέγγιση. Αυτό όμως δεν ξεκινά από τους μεγάλους. Πρέπει να ξεκινήσει από το δημοτικό. Και εκεί πλέον μιλάμε για θέμα δασκάλου. Έτσι όπως είναι τώρα η κατάσταση το τοπίο είναι απογοητευτικό. Και πρέπει να κοιτάξουμε το θέμα μακροπρόθεσμα. Πλέον δεν πιάνει το να τρομοκρατήσω κάποιον, αλλά να του πω ότι αν το προσέξεις, το όφελος σου θα είναι αυτό. Να καταλάβει το κέρδος είτε το άμεσο οικονομικό ή το έμμεσο. Αυτό πρέπει να το δώσεις να το αντιληφθεί κανείς. Και το εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως εργαλεία την λογοτεχνία πχ ή ακόμη και να μάθει στα παιδιά λέξεις που χρειάζονται. Να ξέρουν για παράδειγμα τι σημαίνει “ Προστατευόμενες περιοχές”. Αν δεν ξεκινήσουν άμεσα τέτοιες δράσεις δεν μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση».
Ενδεικτικά ανέφερε το Δέλτα Αξιού που όπως είπε διαθέτει εξαιρετική ομορφιά. Όμως σχολίασε πως «αν πάνε εκεί 3-4 φορές μαθητές και δουν σκουπίδια, βρωμιές και μπάζα που αρκετοί ρίχνουν σε διάφορα σημεία, θα απογοητευτούν. Πρέπει να γίνει μια καλή συνεννόηση με τον φορέα διαχείρισης πχ ώστε να υπάρξει προγραμματισμός και να δημιουργηθούν κίνητρα στα παιδιά».
Προβλήματα με την αποκομιδή αλιευτικών απορριμμάτων
Ο κ. Χιντήρογλου δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στην προσωπική ευθύνη που έχουμε όλοι μας για το περιβάλλον. «Όλοι πρέπει να βάλουμε το χέρι στην καρδιά και να σκεφτούμε τι έχουμε κάνει για αυτό τον τόπο. Αν δεν πάρω κάθε μέρα μια πλαστική σακούλα σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιήσω 30 σακούλες το μήνα. Σε επίπεδο χρόνου είναι περίπου 300 σακούλες. Σκεφτείτε σε 5 εκατομμύρια πληθυσμού, πόσες σακούλες θα γλυτώναμε…, αν απλά αποφεύγαμε να χρησιμοποιήσουμε μία σακούλα την ημέρα. Να πούμε “Δεν θα πάρω πλαστική σακούλα από το περίπτερο, τον μανάβη κλπ, και θα έχω μια πάνινη τσάντα”. Αυτό έχει πολλαπλασιαστική αξία. Με πιάνει μεγάλη στεναχώρια όταν βλέπω πόσα σκουπίδια υπάρχουν στα αλιευτικά καταφύγια. Από σακούλες και μπάζα, μέχρι πεταμένες βάρκες, δίχτυα, μπαταρίες, μηχανήματα, λάστιχα και μπετόνια με λάδια. Και σε αυτό το πράγμα δεν φταίνε οι παραγωγοί. Φταίει το σύστημά μας που είναι υποχρεωμένο να έχει κάδους αλιευτικών απορριμμάτων και να γίνεται η αποκομιδή κάθε μήνα, αλλά πρακτικά δεν κάνουν τίποτα. Οι αλιείς όταν φτάνουν στο μη περαιτέρω, για να μην έχουν μεγάλο πρόστιμο βάζουν φωτιά στα πλαστικά. Όμως το πλαστικό που καίγεται κατεβαίνει στην τροφική αλυσίδα. Και άρα στον άνθρωπο.
Θεωρώ πως η Περιφέρεια μπορεί να ασκήσει περιβαλλοντικό έλεγχο, αν το θελήσει. Δυστυχώς όμως όλοι κάνουν τα στραβά μάτια».
Για την Παγκόσμια Ημέρα Υγροτόπων
Στις 2 Φεβρουαρίου 1971 υπογράφτηκε η Σύμβαση για τους Υγροτόπους στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν, στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Υγρότοποι χαρακτηρίζονται τα δέλτα, τα έλη, οι λίμνες, οι λιμνοθάλασσες, οι πηγές, οι εκβολές, οι ποταμοί και οι τεχνητές λίμνες. Η συνθήκη Ραμσάρ αποσκοπεί στην προστασία και τη συνετή χρήση όλων των υγροτόπων μέσω τοπικών και εθνικών δράσεων και διακρατικής συνεργασίας ως μια συνεισφορά στην αειφόρο ανάπτυξη. Στη συνθήκη περιλαμβάνονται 1524 υγρότοποι με έκταση 520 εκατομμυρίων στρεμμάτων περίπου.