Πρωτοπορεί στη Θεσσαλονίκη ο Εθνικός Κόμβος Δεδομένων για τον Καρκίνο

 «Στην Ευρώπη υπάρχει ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές δημόσιας υγείας», ανέφερε ο ερευνητής Φώτης Ψωμόπουλος στο «ΤyposThes»

*Της Λεμονιάς Βασβάνη

Από την έντυπη έκδοση

“Τύπος Θεσσαλονίκης”

Μια σημαντική προσπάθεια στην μάχη κατά της επάρατης νόσου δίνεται μέσα από την λειτουργία του Εθνικού Κόμβου Δεδομένων για τον Καρκίνο στο Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών (ΙΝΕΒ) του ΕΚΕΤΑ στη Θεσσαλονίκη.

 «Οι Εθνικοί Κόμβοι θα οργανώνουν και θα διαμοιράζονται δεδομένα που σχετίζονται με τον καρκίνο εντός των χωρών και διασυνοριακά», εξήγησε στο «ΤyposThes» ο Φώτης Ψωμόπουλος, Κύριος Ερευνητής, Διευθυντής Εργαστηρίου Βιοπληροφορικής, Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών (ΙΝΕΒ), στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), σχολιάζοντας πως θα δημιουργηθεί μια χρήσιμη εργαλειοθήκη με καλές πρακτικές και κατευθυντήριες οδηγίες.

Ο ίδιος ανέφερε πως σύμφωνα με μια επιστημονική ανάλυση «στην Ευρώπη καταγράφηκαν 4.471.422 νέες περιπτώσεις καρκίνου το 2022, με σωρευτικό κίνδυνο (cumulative risk) 27,9% έως την ηλικία των 75 ετών. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν σημαντικές ανισότητες, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές δημόσιας υγείας», για να συμπληρώσει πως «η ανάπτυξη των Εθνικών Κόμβων Δεδομένων για τον Καρκίνο είναι απαραίτητη».

-Πόσο σημαντική είναι η λειτουργία αυτού του Κόμβου; Από πού θα αντλούνται τα δεδομένα;

-Η έρευνα για τον καρκίνο και η εξατομικευμένη ιατρική στην ογκολογία έχουν αντιμετωπίσει δυσκολίες από το γεγονός ότι τα αντίστοιχα δεδομένα είναι κατακερματισμένα, απομονωμένα και διασκορπισμένα σε ιδρύματα και χώρες. Η ανάπτυξη των Εθνικών Κόμβων Δεδομένων για τον Καρκίνο είναι απαραίτητη ώστε να αποφευχθεί η περιττή επανάληψη της έρευνας και, συνεπώς, να βελτιστοποιηθεί η αξιοποίηση και η ενσωμάτωση των διαθέσιμων πόρων. Το έργο CANDLE, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, σκοπεύει να υποστηρίξει τα κράτη-μέλη στη δημιουργία και στη διασύνδεση των επιμέρους Εθνικών Κόμβων Δεδομένων για τον Καρκίνο. Οι Εθνικοί Κόμβοι θα οργανώνουν και θα διαμοιράζονται δεδομένα που σχετίζονται με τον καρκίνο εντός των χωρών και διασυνοριακά και αναμένεται να αποτελούν ασφαλείς, τυποποιημένες υποδομές, ικανές να διαχειρίζονται, να επιμελούνται και να κοινοποιούν ογκολογικά δεδομένα τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

-Πόσο μπορεί να βοηθήσει η σύνδεση των δεδομένων με στοιχεία από άλλες χώρες ή από άλλους οργανισμούς;

-Το έργο CANDLE στοχεύει να υλοποιήσει την Αποστολή της ΕΕ για τον Καρκίνο (EU Mission on Cancer) και το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Καταπολέμησης του Καρκίνου (Europe’s Beating Cancer Plan), υποστηρίζοντας την εφαρμογή τους σε εθνικό επίπεδο και ενθαρρύνοντας το διάλογο με άλλες σημαντικές πρωτοβουλίες. Στην περίπτωση του καρκίνου, η διασυνοριακή έρευνα που βασίζεται σε δεδομένα μπορεί να υποστηρίξει τους ασθενείς, ωστόσο παρακωλύεται από διάφορα ζητήματα, στα οποία συγκαταλέγονται η έλλειψη διαλειτουργικότητας, οι ηθικές και νομικές προκλήσεις, καθώς και οι ποικίλες και περίπλοκες διαδικασίες πρόσβασης. Το αναπτυσσόμενο δίκτυο Εθνικών Κόμβων Δεδομένων Καρκίνου, το οποίο υποστηρίζεται από το έργο CANDLE, θα προσφέρει μια σημαντική ευκαιρία για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Επιπλέον, το έργο CANDLE θα στηρίξει τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας (EHDS) μέσω της δημιουργίας δικτύου εθνικών κόμβων στον τομέα του καρκίνου. Οι κόμβοι θα αποτελέσουν παραδείγματα για την εφαρμογή του EHDS σε επίπεδο χώρας και σε σχέση με μία συγκεκριμένη ασθένεια.

-Σε ποιους άξονες επικεντρώνονται τα νέα δεδομένα για τον καρκίνο;

Σύμφωνα με μια συστηματική ανάλυση που δημοσιεύτηκε στις 12 Μαρτίου 2025 (https://bmccancer.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12885-025-13862-1), στην Ευρώπη καταγράφηκαν 4.471.422 νέες περιπτώσεις καρκίνου το 2022, με σωρευτικό κίνδυνο (cumulative risk) 27,9% έως την ηλικία των 75 ετών. Η ανάλυση διαπίστωσε ότι στην Ευρώπη υπάρχουν σημαντικές ανισότητες, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για στοχευμένες στρατηγικές δημόσιας υγείας. Το έργο CANDLE αποτελεί μια σημαντική πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της κατάστασης του καρκίνου στις χώρες της ΕΕ. Καθώς η καινοτομία στην έρευνα για τον καρκίνο βασίζεται σε βέλτιστες συνδέσεις δεδομένων που παράγονται με διαφορετικές τεχνολογίες και από διαφορετικές πηγές (π.χ. μοριακά, κλινικά, ψυχοκοινωνικά κτλ), οι Εθνικοί Κόμβοι Δεδομένων Καρκίνου αποτελούν τον κατάλληλο χώρο, καθώς οι επιμέρους κατακερματισμένοι πάροχοι και χρήστες δεδομένων υγείας συνεργάζονται κάτω από μια ομπρέλα και προσφέρουν την πλατφόρμα για την ενσωμάτωση με στόχο την επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα από τα βασικά παραδοτέα του CANDLE είναι να προσφέρει στις χώρες μία Εργαλειοθήκη, η οποία θα περιέχει καλές πρακτικές, κατευθυντήριες οδηγίες και παραδείγματα εθνικών οδικών χαρτών υλοποίησης, όλα πλήρως συμβατά με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Δεδομένων Υγείας. Αυτό θα επιτρέψει την αυτοδύναμη ανάπτυξη/βελτίωση ενός Εθνικού Κόμβου, γεγονός που θα ενισχύσει καθοριστικά την επιτυχή εφαρμογή της πλατφόρμας UNCAN.eu, μιας ομοσπονδιακής υποδομής δεδομένων για τον καρκίνο, αλλά του Ευρωπαϊκού Ψηφιακού Κέντρου Ασθενών με Καρκίνο (ECPDC).

-Ποια η συμβολή του Ινστιτούτου Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών (ΙΝΕΒ) του ΕΚΕΤΑ;

Το Ινστιτούτο Εφαρμοσμένων Βιοεπιστημών (ΙΝΕΒ|ΕΚΕΤΑ) έχει οριστεί από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) ως Εθνικός Κόμβος Δεδομένων για τον Καρκίνο στην Ελλάδα και αποτελεί έναν από τους πρώτους Κόμβους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι βασικοί άξονες δράσης του περιλαμβάνουν τη δημιουργία προτύπων και διαδικασιών για τη διασύνδεση δεδομένων καρκίνου για ερευνητικούς σκοπούς, την παροχή συμβουλών για ανάλυση δεδομένων και την εκπαίδευση ερευνητών και επαγγελματιών υγείας σχετικά με την έρευνα δεδομένων για τον καρκίνο. Συγκεκριμένα, το ΙΝΕΒ|ΕΚΕΤΑ συμμετέχει ως εθνικός εκπρόσωπος στη δράση σχεδιασμού και αρχιτεκτονικής των Εθνικών Κόμβων και των χρηστών τους. Επιπλέον, συντονίζει τη δράση εκπαίδευσης για την εφαρμογή του μοντέλου ωριμότητας των Κόμβων με στόχο την προώθηση της ανάπτυξής τους. Είμαστε πολύ περήφανοι που με αφετηρία το ΙΝΕΒ/ΕΚΕΤΑ και τη Θεσσαλονίκη συμβάλουμε ώστε η επιστήμη, η έρευνα και η καινοτομία να υπηρετούν τον άνθρωπο.